Alert europejski: Zasada „nie czyń poważnych szkód” podstawą dla przyszłych Wieloletnich Ram Finansowych, Funduszu Modernizacyjnego oraz Innowacyjnego
Wraz z zbliżającym się terminem wejścia w życia systemu ETS2 (2026 r.) Komisja Europejska uruchomiła pierwszy etap konsultacji publicznych związanych z wytycznymi dot. stosowania zasady „nie czyń poważnych szkód” w kontekście funkcjonowania Społecznego Funduszu Klimatycznego.
Na stole kilkadziesiąt miliardów EUR:
Społeczny Fundusz Klimatyczny został utworzony wraz z systemem ETS2 dla emisji pochodzących ze spalania paliw w budynkach, transporcie drogowym i innych sektorach. Jego funkcjonowanie szczegółowo określa rozporządzenie z dnia 10 maja 2023 r. ws. ustanowienia Społecznego Funduszu Klimatycznego i zmieniające rozporządzenie (UE) 2021/1060. Docelowo ma on zapewnić państwom członkowskim specjalne finansowanie, tak aby najbardziej narażone grupy społeczne, dotknięte np. ubóstwem energetycznym, otrzymały bezpośrednie wsparcie i nie zostały pominięte podczas procesu zielonej transformacji.
Państwa członkowskie będą więc mogły wykorzystywać Fundusz jako narzędzie do wspierania działań strukturalnych i inwestycji w efektywność energetyczną, renowację budynków, czyste ciepłownictwo lub chłodnictwo, integrację źródeł energii odnawialnej w systemie, a także w rozwiązania w zakresie czystego lub niskoemisyjnego transportu. Środki finansowe w Funduszu pochodzić będą bezpośrednio z dochodów pochodzących z aukcji prowadzonych w ramach systemu ETS2, a także puli 50 mln uprawnień pochodzących z systemu ETS1. Z wstępnych szacunków wynika, że pula Funduszu powinna wynosić minimum 65 mld EUR w latach 2026-32, z czego dla Polski przewidziane jest ok. 50 mld PLN.
Wszystkie planowane do wydania środki oraz inwestycje mają zostać zebrane w krajowych planach społeczno-klimatycznych po przeprowadzeniu ogólnokrajowych konsultacji. Państwa członkowskie są zobligowane do ich przedłożenia Komisji Europejskiej do czerwca 2025 roku. Komisja zaś będzie oceniać nie tylko ambicje, ale przede wszystkim stopień realizacji określonych w nich celów, a na ich bazie będzie wypłacać państwom członkowskim transze. Warto również podkreślić, że część środków, które otrzymają państwa UE będzie mogła być wydatkowana na bezpośrednie wsparcie odbiorców w postaci dopłat.
Zasada DNSH – Do No Significant Harm
Zasada DNSH (z ang. „nie czyń poważnych szkód”) z definicji po raz pierwszy zawartej w taksonomii UE (rozporządzenie (UE) 2020/852) oznacza „niewspieranie lub nieprowadzenie działalności gospodarczej, która w znacznym stopniu szkodzi jakiemukolwiek celowi środowiskowemu, w stosownych przypadkach”. Jednakże – jak stwierdziła Komisja Europejska – stosowanie tej zasady w przypadku „Społecznego Funduszu Klimatycznego, wymaga wskazówek technicznych (art. 6 ust. 5). Komisja Europejska jest więc prawnie zobowiązana do zapewnienia takich wskazówek”.
Obecnie uruchomione przez Komisję Europejską konsultacje mają więc „zawierać zasady i narzędzia oceny zgodności z zasadą „nie czyń poważnych szkód” w odniesieniu do środków i inwestycji kwalifikujących się do finansowania z funduszu, jak określono w art. 8 rozporządzenia 2023/955. Ponadto określone zostaną w nich załączniki sektorowe dla rodzajów działalności i aktywów kwalifikujących się do wsparcia w ramach Społecznego Funduszu Klimatycznego, zwłaszcza w sektorach transportu i budownictwa, zawierające konkretne kryteria określające, która działalność lub składnik aktywów nie wyrządza poważnych szkód w realizacji sześciu celów środowiskowych. W przeciwieństwie do systematyki wytyczne techniczne zdefiniują zgodność z zasadą „nie czyń poważnych szkód” w odniesieniu do każdej działalności, niezależnie od jej istotnego wkładu w realizację co najmniej jednego celu środowiskowego. W wytycznych zostaną również omówione ex ante dowody zalecane do wykazania takiej zgodności”.
Przed nami długie konsultacje:
30 kwietnia br. Komisja Europejska uruchomiła pierwszy etap konsultacji obejmujący możliwość zgłoszenia uwag oraz wniosków ogólnych. Etap ten zakończy się 28 maja br. Kolejnym etapem będzie uruchomienie ukierunkowanych konsultacji publicznych na temat projektu wytycznych i załączników sektorowych związanych ze Społecznym Funduszem Klimatycznym – z udziałem państw członkowskich, zainteresowanych stron i ekspertów. Drugi etap trwać będzie 8 tygodni, a jego uruchomienia należy się spodziewać już na przełomie maja i czerwca br.
Analizą uwag zgłoszonych podczas konsultacji zajmie się Grupa Zadaniowa ds. odbudowy i odporności (SG.RECOVER). Na efekty prac Grupy w postaci komunikatu przyjdzie nam jednak poczekać co najmniej do III kwartału br.
Co przyniosą konsultacje?
Kluczowa kwestia wynikająca z prowadzonych obecnie prekonsultacji znalazła się w fragmencie o treści: „[…] w rozważaniach dotyczących kierunku polityki dołączonych do wytycznych omówiony zostanie wpływ planowanych jednolitych wytycznych dotyczących zasady „nie czyń poważnych szkód” na bardziej spójne i konstruktywne stosowanie tej zasady we wszystkich funduszach unijnych w kolejnych wieloletnich ramach finansowych, tam gdzie jest to możliwe i właściwe, w celu zmniejszenia presji, obciążeń administracyjnych i biurokracji dla państw członkowskich i beneficjentów końcowych przez umożliwienie spełnienia uproszczonego zestawu wymogów dotyczących zasady „nie czyń poważnych szkód” zamiast nieskoordynowanych wymogów dla poszczególnych funduszy. Inicjatywa będzie również wspierać efektywne wydatkowanie przyszłych funduszy UE przez umożliwienie synergii między funduszami”.
Konsultacje mają jednak przynieść wymierne efekty, które według Komisji Europejskiej przełożą się na „upowszechnianie i wdrażanie kluczowych technologii na potrzeby zielonej transformacji i europejskiej konkurencyjności, a jednocześnie będą wspierać sprawiedliwą transformację, która nie pozostawia nikogo w tyle, w szczególności przez łagodzenie negatywnych skutków dla znajdujących się w trudnej sytuacji gospodarstw domowych, użytkowników transportu i mikroprzedsiębiorstw”.
Powiązane artykuły
Partner serwisu
